en afscheid
afscheid
Jouw gezin - broer en zus
Tussen overlijden en het afscheid
Als je broertje of zusje al in de buik van je moeder dood is gegaan, heb je geen kans gehad om dingen samen te doen. Het kan ook zijn dat je je broer of zus al (bijna) je hele leven kent. Hoe moet je verder zonder je broer of zus?
Ook al heb je je broer of zus nooit leren kennen, toch blijft het jouw broer of zus. Je ouders kunnen toch veel vertellen over hem of haar. Vraag hen er maar naar, dan leer je je broer of zus toch nog een beetje kennen.
Nog een keertje zien
Op een bepaald moment zullen je ouders je waarschijnlijk vragen of je je broer of zus nog een keer wilt zien. Sommige jongeren twijfelen daar geen moment over en willen dat. Het kan ook zijn dat je twijfelt. Het is ook niet niks. Wat kan helpen is dat je je ouders precies vraagt hoe je broer of zus er nu uitziet en wat je precies gaat zien (bijvoorbeeld in welke ruimte hij of zij ligt, welke kleren hij of zij draagt en of je boer of zus in een bed ligt of niet). Ze zouden je ook eerst een foto kunnen laten zien, zodat je voorbereid bent.
En je kunt bedenken met wie je het zou kunnen, wie er dan bij jou moet zijn. Probeer toch te gaan kijken, ook al is het maar kort. Dan zie je alles met je eigen ogen en dat kan helpen om met je gemis om te gaan.
Foto's bij de uitvaart
Soms willen jongeren een foto maken van hun overleden broer of zus, om voor zichzelf te bewaren. Overleg dat ook even met je ouders. Laat ze echter niet zomaar zien aan anderen en zet geen foto’s op social media. Het zijn hele persoonlijke foto’s, waar je voorzichtig mee moet omgaan. En niet iedereen vindt het fijn om dergelijke foto’s te zien.
Speciale band
Met je broer of zus heb je een speciale band. Ook als je niet met elkaar hebt kunnen spelen of als het soms even niet zo leuk met elkaar was. Jullie horen bij elkaar. Dat blijft zo, ook als je broer of zus overleden is. Sommige jongeren willen die speciale band ook laten zien. Je kunt bijvoorbeeld twee dezelfde knuffels nemen, de één geef je mee in de kist van je broer of zus, de ander bewaar je zelf. Of je koopt twee armbandjes, één voor jezelf en één voor je broer of zus. Zo blijft jullie band altijd zichtbaar.
Jouw gezin - broer en zus
Na het afscheid
Nu je broer of zus niet meer leeft en niet meer terugkomt, vraag je je misschien af waar hij of zij nu is. Is er nog iets na de dood? Voor veel mensen is dat een moeilijke vraag. En ook volwassenen weten het antwoord niet altijd. Voor iedereen is het ook een anders. Sommige mensen denken dat kinderen een sterretje worden of een vlinder. Of dat er een hemel is waar iedereen naar toe gaat na het overlijden. Wat er ook is na de dood, jouw broer of zus blijft altijd jouw broer of zus. Dat gaat nooit weg.
Gevoel dat je dichtbij bent
Sommige jongeren vinden het fijn om soms even op de kamer van hun broer of zus te zijn. Alsof je dan dichterbij hem of haar bent. Sommige jongeren praten tegen hun broer of zus, in gedachten of gewoon hardop. Dat is heel gewoon. Je broer of zus kan niets terug zeggen, maar misschien krijg je wel het gevoel dat hij of zij dichtbij is.
Herinnering boekje
Vind je het fijn om herinneringen te bewaren aan je broer of zus? Dan kun je een boekje maken met herinneringen. Je kunt ze ook op losse briefjes schrijven en die in een speciale pot of doos bewaren. Daar kun je ook foto’s bij doen. Je kunt ook je eigen (digitale) foto-album maken, met foto’s die jij belangrijk vindt om te bewaren in een album.
Op een later moment vertellen
Als je nieuwe mensen leert kennen, vragen ze vaak ook: ‘heb je ook broers en zussen?’ Dat is voor jou misschien een moeilijke vraag. Als je het fijn vindt om het te vertellen dan kun je zeggen dat je een broer of zus had die is overleden. Als je het liever niet tegen iedereen vertelt, is dat natuurlijk ook goed. Jij mag dat kiezen. En misschien kun je het op een later moment vertellen, als je iemand al wat beter en langer kent.
