en afscheid
afscheid
afscheid
Jij
Tussen overlijden en het afscheid
Elke dag gaan er best veel mensen dood. Meestal ken je die niet. Deze website is bedoeld voor jongeren die meemaken dat hun broer of zus is doodgegaan. Is dat bij jou ook gebeurd? Veel jongeren voelen zich verward en weten soms helemaal niet meer hoe ze zich voelen. De meeste jongeren hebben allerlei vragen. Op deze website kun je een heleboel tips en weetjes vinden. We hopen dat het je kan helpen.
Je bent niet alleen
Misschien was jouw broer(tje) of zus(je) al overleden voordat hij of zij geboren was, of tijdens de geboorte. Misschien was hij of zij al ouder, dat kan ook. En het kan gebeurd zijn omdat je broer of zus ziek was, of juist plotseling, terwijl hij/zij gewoon gezond was. Wat het moment of de omstandigheden ook zijn, dit is voor veel broers of zussen het meest heftige dat je ooit hebt meegemaakt. Weet dat je niet alleen bent. Omdat er veel meer jongeren zijn die dit ook meemaken, hebben we deze website gemaakt.
Informatie zoeken?
Heb jij vragen over wat er is gebeurd? En vraag je je af wat er allemaal gebeurt met iemand die is overleden? Blijf er niet mee zitten. Stel je vragen aan iemand die je kent en die je vertrouwt. Misschien zijn dat je ouders of een goede vriend of vriendin. Het kan zijn dat ook anderen niet overal een antwoord op hebben, maar stel ze toch. Dan kun je samen bedenken op welke manier je antwoord zou kunnen krijgen.
Op internet kun je ook veel informatie vinden, maar niet alles sites zijn even betrouwbaar en kloppend bij wat er in jullie gezin is gebeurd. Een site waar je informatie en filmpjes kunt vinden voor jongeren is voorjongehelden.nl.
Hoe verder?
Als iemand overlijdt dan komt er een arts bij. Die moet vaststellen of iemand echt dood is. Daarna wordt meestal een uitvaartondernemer gebeld, die gaat bespreken wat er allemaal moet gebeuren en hoe jullie afscheid willen nemen van je broer of zus.
Op een bepaald moment zullen je ouders je waarschijnlijk vragen of je je broer of zus nog een keer wilt zien. Sommige jongeren twijfelen daar geen moment over en willen dat. Het kan ook zijn dat je twijfelt. Het is ook niet niks. Wat kan helpen is dat je je ouders precies vraagt hoe je broer of zus er nu uitziet en wat je precies gaat zien (bijvoorbeeld in welke ruimte hij of zij ligt, welke kleren hij of zij draagt en of je broer of zus in een bed ligt of niet). Ze zouden je ook eerst een foto kunnen laten zien, zodat je voorbereid bent. En je kunt bedenken met wie je het zou kunnen, wie er dan bij jou moet zijn. Probeer toch te gaan kijken, ook al is het maar kort. Dan zie je alles met je eigen ogen en dat kan helpen om met je gemis om te gaan.
Meedenken en helpen
Misschien vraag je je af wat jij kunt doen. Veel jongeren vinden het fijn om iets bij hun broer of zus te leggen, bijvoorbeeld een kaart met een berichtje erop, of een gedichtje of songtekst. Je kunt ook een hart maken van papier waarvan je een helft bij je overleden broer of zus legt en de ander bewaar je zelf. Of iets persoonlijks, zoals een knuffel. Dat kan vaak een beetje troost geven.
Wil jij graag meedenken over het afscheid? Je mag altijd aangeven wat jij fijn en niet fijn zou vinden. Het kan best zijn dat het iets is, waar je ouders nog niet aan hadden gedacht. Misschien wil je het afscheid ook mee helpen voorbereiden. Sommige jongeren willen graag zelf ook iets vertellen of doen tijdens het afscheid: bijv. een gedicht voorlezen, een kaars aansteken of muziek maken. Als je bang bent dat je dat niet lukt om het live te doen, kun je het ook opnemen. Dan kun je op de dag zelf nog beslissen of je het live doet of laat afspelen.
Wil je even kijken?
Het kan helpen om al een keer te gaan kijken naar de ruimte waar het afscheid is. Misschien is dat een kerk of een moskee, of een crematorium, of een andere zaal. Als je dat alvast hebt gezien voordat het afscheid is, kan dat je wat rustiger maken. Misschien kun je er met je ouders al gaan kijken, of met iemand anders die je goed kent.
Foto's en social media
Soms willen jongeren een foto maken van hun overleden broer of zus, om voor zichzelf te bewaren. Overleg dat ook even met je ouders. Laat ze echter niet zomaar zien aan anderen en zet geen foto’s op social media. Het zijn hele persoonlijke foto’s, waar je voorzichtig mee moet omgaan. En niet iedereen vindt het fijn om dergelijke foto’s te zien.
Bezoek en naar school gaan
Vaak komt er best veel bezoek als er iemand is overleden. Misschien is dat bij jullie thuis ook zo. Sommige jongeren vinden het fijn om daarbij te zijn om even afleiding te hebben, anderen gaan bezoek liever uit de weg. Dan kun je natuurlijk altijd zelf naar iemand toe gaan of jezelf even terugtrekken op je kamer.
Ga je naar school nu? Of blijf je een paar dagen thuis bij je ouders? De meeste jongeren vinden het fijn om naar school te gaan, ook al is het afscheid nog niet geweest. Dan hebben ze even afleiding en kunnen ze even met andere jongeren zijn in plaats van volwassenen. Doe vooral wat voor jou het fijnst is.
Jij
De dag van het afscheid
En dan is het opeens zover. Het is de dag dat jouw broer of zus wordt begraven of gecremeerd. Dat is een hele spannende dag, waarvan je ook niet precies weet wat er allemaal gaat gebeuren. Hier een paar tips voor deze dag.
Het is heel normaal als je je een beetje raar voelt op de dag van het afscheid. Misschien ben je zenuwachtig of bang voor wat er gaat gebeuren. Soms voelen jongeren zich zelfs misselijk en ziek van de spanning. Gelukkig ben je niet alleen, ook al voelt dat misschien wel zo. Zoek iemand op bij wie je je fijn voelt.
De dag van het afscheid
Je broer of zus ligt nu waarschijnlijk in een kist of een mandje. Op de dag van het afscheid wordt dat meestal helemaal gesloten. Dat is vaak een heel moeilijk moment, omdat je hem of haar dan nooit meer zult zien.
Heb je vragen?
Je mag alles vragen over hoe de dag zal gaan: hoe laat je gaat, hoe lang het rijden is, wie er allemaal komen, waar je moet zitten… alles! Want alles wat je al weet, kan je wat rustiger maken.
Jij
Na het afscheid
Als het afscheid is geweest kun je je best opgelucht voelen. Dat is niet gek. Er is de afgelopen dagen zoveel gebeurd dat het ook fijn kan voelen dat het nu voorbij is.
Veel jongeren merken pas na een tijdje dat hun broer of zus echt niet meer terugkomt. Dat kan voelen als een harde klap. Het is ook vreemd, ineens is thuis alles anders geworden. Het kan best zijn dat je nu ineens heel moe bent of moeilijk in slaap valt als je ‘s avonds in bed ligt. Stap voor stap moet je gaan wennen aan alles wat anders is. Dat kost heel veel energie.
Even afleiding
De meeste jongeren voelen zich wel eens alleen. Het is fijn als je dan contact hebt met iemand die je vertrouwt. Je hoeft niet per se over je gevoelens te praten. Misschien wil je gewoon even een potje voetballen of samen muziek luisteren. Dat kan al even opluchten.
Voel je niet schuldig
Het kan ook best zijn dat je een tijd niet wilt denken aan je broer of zus. Omdat je je dan zo verdrietig voelt. Voel je daar niet schuldig over. Het is heel normaal als je gewoon naar school gaat, gaat sporten en met vrienden afspreekt. Dan lijkt alles toch weer een beetje gewoon. Maar helemaal gewoon is het nu niet meer. Daar moet je aan wennen en dat duurt best een hele tijd.
Hoe lang duurt dit?
Hoe lang je verdrietig blijft, dat weet je niet van tevoren. Het kan na een tijdje erger worden, als je je broer of zus heel erg gaat missen. En toch wordt het verdriet op een dag minder. En er zullen altijd dagen blijven die rot voelen. Bijvoorbeeld op de verjaardag van je broer of zus. Dat blijft, ook als je zelf al een stuk ouder bent. Je zult merken dat er na een tijd wel meer dagen zijn dat je weer blij en vrolijk bent.
Heb geen schuld
Sommige jongeren voelen zich schuldig dat hun broer of zus is overleden. Ook al hebben ze helemaal geen schuld aan wat er gebeurd is, toch is dat gevoel er soms… Blijf daar niet mee rondlopen. Neem iemand in vertrouwen en praat erover. Want het zijn jouw eigen gedachten die dat schuldgevoel veroorzaken en je gedachten zijn niet altijd de waarheid.
Verdriet, maar ook plezier
Het kan best raar zijn om ook weer te lachen en plezier te maken. En toch is dat heel gewoon. Je kunt verdriet hebben, maar ook plezier.
Altijd bij je
Als jouw broer of zus begraven is, dan is er ook een graf waar je naar toe kunt gaan. Als je broer of zus gecremeerd is zal de urn eerst een maand bij het crematorium moeten staan. Daarna mogen je ouders de urn ophalen. Soms willen mensen de urn bewaren op een mooi plekje in huis, soms willen ze de as uitstrooien in de natuur, of verwerken in een beeld, of een ring of ketting.
Een mooi plekje
Sommige jongeren vinden het fijn om te helpen het graf te verzorgen of een plek thuis te maken waar de urn kan komen te staan. Je kunt natuurlijk ook op je eigen kamer een plekje maken met een foto van je broer of zus.
Vertel en vertel
Veel jongeren merken na een tijd dat bijna niemand meer praat over hun broer of zus. Het lijkt wel alsof ze het zijn vergeten. Toch is dat niet zo. Maar soms weten je vrienden niet zo goed wat ze moeten zeggen. Ze hopen gewoon dat het beter met je gaat. Maar jij zult je broer of zus nooit vergeten. Je mag er altijd over praten als jij dat wilt. Je kunt bijvoorbeeld eens vertellen wat je leuk vond aan je broer of zus.
Praat met iemand
Voel je je vaak alleen? Of heb je het gevoel dat andere je niet begrijpen? Dan kan het helpen om daar met iemand over te praten. Misschien je mentor, of met iemand die jongeren helpt die het moeilijk hebben. Je ouders kunnen samen met jou zoeken naar iemand die jou hierbij kan helpen.
Praat met iemand
Wil je graag eens een boek lezen over als je broer of zus doodgaat? In de boekenkast vind je allerlei tips. Misschien kun je bij jou in de bibliotheek een boek vinden.