Uw andere (kind)eren

De dag van het afscheid

Niet alleen u neemt afscheid van uw kind, ook uw andere kinderen nemen afscheid van hun broer of zus. Voor hen is het belangrijk dat ze weten wat er op de dag van het afscheid gaat gebeuren. Veel kinderen hebben nog nooit van heel dichtbij meegemaakt wat er gebeurt als iemand wordt begraven of gecremeerd. Dan helpt het als ze weten hoe de dag ongeveer zal gaan.

Bij het afscheid aanwezig

Voor uw andere kinderen is het uiteraard ook belangrijk dat ze bij het afscheid aanwezig zijn. En ook als u nog heel jonge kinderen heeft, neem ze toch mee. Misschien zijn ze nu nog te jong om te begrijpen wat er aan de hand is, later zullen ze willen weten of ze er die dag bij waren. Voor hen is dit helpend, zelfs jaren na het afscheid.

Eventueel opvangen van uw jonge kinderen

Zorg bij jonge kinderen ervoor dat er een vertrouwd iemand is die hen eventueel kan opvangen tijdens de dienst (bijv. als ze even naar buiten willen of naar het toilet moeten). Neem tekenspullen mee, klein speelgoed én geef uw kind zijn favoriete knuffel mee.

Gang laten gaan

Het is niet erg als het uw kinderen niet lukt om de hele dienst stil te zitten. Ze mogen gerust even lopen of dansen op een liedje. Vaak zorgt het er juist voor dat het ijs breekt.

Een plekje om terug te trekken

Voor jonge kinderen is het ook fijn als er in de ruimte een plekje is waar ze bijv. even mogen tekenen of kleuren. Dan zijn ze toch betrokken, maar kunnen ze zich toch even op hun manier terugtrekken.

Bijgedragen aan het afscheid

Ook voor kinderen geldt dat het hen helpt in het rouwproces als ze zelf iets hebben bijgedragen aan het afscheid. Dat kan van alles zijn: ze kunnen iets getekend hebben, muziek hebben uitgezocht, een gedichtje voorlezen (of inspreken zodat het wordt afgespeeld tijdens de dienst) of helpen met kaartjes uitdelen. Wat het ook is, geef kinderen een kans om hun bijdrage te leveren aan het afscheid.

Tijdens het afscheid iets vertellen, voorlezen of zingen

Sommige kinderen willen tijdens het afscheid iets vertellen, voorlezen of zingen. Geef ze de mogelijkheid om hier op het laatste moment nog van af te zien. Soms durven kinderen op het moment zelf niet, ook niet als er iemand bij is. Als u dit voorziet kunt u het verhaal of gedicht ook van tevoren opnemen en als een geluidsopname afspelen tijdens de afscheidsdienst.

Een goede vriend of vriendin aanwezig voor de oudere kinderen

Houd ook oudere kinderen, vooral pubers, in de gaten. Zij stellen zich vaak wat onafhankelijker op, waardoor ze soms wat alleen komen te staan. Het kan voor hen heel belangrijk zijn dat er een goede vriend of vriendin aanwezig (en in de buurt) is op tijdens het afscheid.

Uw andere kind(eren)

Na het afscheid

Ook kinderen worstelen vaak met de grote waarom-vraag: waarom is dit gebeurd? Had niet iemand mijn broer kunnen redden? Kinderen hebben veel vragen waarop niet altijd antwoord is. Wees eerlijk in wat u vertelt, ook als u het antwoord niet weet. Kinderen hoeven niet altijd een antwoord, het is ook al fijn dat ze de vraag mogen stellen en dat ernaar wordt geluisterd.

Voorspelbaarheid van momenten weer oppakken

Kinderen hebben behoefte aan regelmaat en voorspelbaarheid. Daarom is het goed om na de uitvaart de regels en afspraken thuis weer op te gaan pakken. Dat hoeft niet ineens en tegelijk. Probeer de momenten van samen eten, het naar school gaan, sporten en bedtijden weer te hanteren. De voorspelbaarheid geeft kinderen weer structuur en houvast.

Uitstellen van rouw bij uw kinderen

Kinderen en jongeren stellen hun rouw vaak een tijd uit. Zij hebben het nodig om eerst weer door hun vertrouwde regelmaat op te pakken: naar school gaan, sporten, spelen en ontspannen met vrienden. De impact van het verlies is te groot om alle gevoelens die daarbij horen al direct toe te laten. Voor de één duurt het een paar weken, voor de ander maanden voordat er ruimte is om het verdriet toe te laten.

Rouw is meer dan verdriet

Rouw is veel meer dan alleen verdriet voelen. Voor kinderen en jongeren voelt het vaak meer als een enorme warboel in hun hoofd. Ze voelen van alles door elkaar. Naast verdriet kan dit zijn: boosheid, schuld, schaamte, eenzaamheid, angst, maar ook soms opluchting en onverwachts intense blijdschap. Het helpt hen als ze weten dat al deze gevoelens normaal zijn en geuit mogen worden.

Laat uw eigen verdriet zien

Hierbij helpt het ook als uw kind uw eigen verdriet ziet. Daardoor leren ze dat het niet erg is om je verdriet te laten zien, en dat het u als ouder niet verdrietiger maakt als ze hun verdriet uiten. Door verdriet te uiten, kun je het ook samen delen. En dat hoeft niet altijd met tranen of woorden, dat kan ook met een knuffel of een arm om je schouder.

Emoties kun je kwijt met verschillende mogelijkheden

Praten is niet altijd de fijnste manier voor kinderen en jongeren om zich te uiten. Emoties kun je ook kwijt met buiten voetballen, het schrijven van een gedicht, muziek maken, hard meezingen met het lievelingsnummer van je broer of zus, dansen, knutselen, enzovoorts. Waar het om gaat is dat het kind mogelijkheden heeft om zijn of haar gevoelens te uiten, en dat dit er mag zijn.

Afspraken voor het delen van foto's op social media

Jongeren zoeken eerder leeftijdgenoten op om hun verdriet mee te delen. Dat lukt niet altijd, soms voelen ze zich ook heel erg onbegrepen, vooral als het overlijden van hun broer of zus al langere tijd geleden is. Vaak delen ze hun gevoel ook op social media. Het is fijn om samen goede afspraken te maken over wat er op social media mag (bijv. wel/geen foto’s). Het is niet voor iedereen in het gezin even prettig om foto’s terug te zien via social media. En soms posten jongeren iets uit emotie waar ze een dag later spijt van hebben.

Een gedenkplek

Voor uw kinderen is het fijn dat er in huis een gedenkplek is voor hun overleden broer of zus. Of dat nu een foto is aan de muur of een gedenkplekje in de kamer. Zorg er wel voor dat er ook foto’s hangen van uw andere kinderen. Zo voelen ze zich niet ‘vergeten’.

In contact met anderen

Voor kinderen en jongeren zijn er ook mogelijkheden om in contact te komen met anderen die hetzelfde hebben meegemaakt, bijvoorbeeld via een oudervereniging. Er zijn ook scholen die een groepsprogramma hebben voor leerlingen die een ouder, broer of zus zijn verloren.

Professionele hulp voor uw kind

Wanneer is het nodig dat een kind professionele hulp krijgt? In eerste instantie is het belangrijk dat uw kind(eren) een veilige en steunende omgeving hebben, dat de school, vrienden, familie en de sportclub ze opvangt en oog voor ze heeft. De meeste kinderen en jongeren voelen zich buiten het gezin om dermate gesteund dat ze op hun eigen manier en eigen tempo de draad weer oppakken. Dan is professionele steun niet nodig. Toch kan er een moment komen dat professionele steun een aanvulling is op de steun uit de omgeving. Bijvoorbeeld als uw kind zich steeds meer isoleert, niet graag thuis is en vaak van huis is, niet geconfronteerd wil worden met alles wat met hun overleden broer of zus te maken heeft, geen steun vindt bij vrienden of een betrokken leerkracht op school. En twijfelt u, of uw kind rouwt op een manier die past bij de leeftijd en de situatie, consulteer dan een rouwdeskundige voor kinderen en jongeren (zie ook: mensen die u helpen – rouwbegeleiding).